Teken zien eruit als een klein lederen zakje, met aan de voorkant een nauwelijks zichtbare kop. Ze hebben acht poten, waardoor ze behoren tot de spinachtigen en niet tot de insecten, zoals vlooien.
Met bloed volgezogen wijfjes wegen tot honderd keer hun eigen gewicht en kunnen vijf tot tien keer (een centimeter) zo groot worden. Er zijn verschillende soorten bekend.
Teken die we in Belgie aantreffen, de Ixodus ricinus, hebben drie keer een gastheer (wilde zoogdieren en vogels, huisdieren, mens) nodig waarbij ze bloed zuigen.
Een teek die zich volgezogen heeft met bloed
De cyclus duurt zo gemiddeld drie tot zes jaar.
Uiteindelijk wordt er op de gastheer gepaard, waarna het wijfje zich in ongeveer één week volzuigt met bloed. Daarna valt ze van de gastheer af; legt duizenden eitjes op verborgen plaatsen (onder stenen, spleten etc.) en sterft.
Teken klimmen in grashalmen of struiken en hechten zich vast tot een geschikt dier voorbijkomt. Ze kunnen maanden tot jaren overleven buiten de gastheer. Dit verklaart ook de lange cyclus. Teken zijn voornamelijk actief in vochtige klimaatomstandigheden (voorjaar en herfst). In de winter verkeren ze in een ruststadium.
Afbeeling van de levenscyclus van de teek
Problemen veroorzaakt door teken bij hond en kat
Teken kunnen irritatie, bloedverlies en wonden in de huid veroorzaken. Een gastheer, ook de mens, voelt niet wanneer een teek bijt. Dit komt doordat een teek een stof afscheidt met een pijnstillend effect.
Achteraf ontstaat wel jeuk en soms een ontstekingsreactie.
Teken kunnen ook gevaar opleveren als ze drager zijn van een voor de hond gevaarlijke ziekte. In Zuid-Europese landen zijn teken aanwezig (Dermacentor reticulatus en Rhipicephalus sanguineus) die ziekten, zoals babesiose, kunnen overbrengen. De teken kunnen worden meegenomen via honden die worden meegebracht van vakantie.
Buitenshuis is het Belgische klimaat te ongunstig voor de teek, hoewel onlangs enkele honden met babesiose zijn gevonden in Belgie zonder dat deze dieren in het buitenland waren geweest.
Bij enkele dieren werden inderdaad de Zuid-Europese teken gevonden wat erop wijst dat deze zich mogelijk hier in leven kunnen houden.
Een teek die zich heeft vastgezogen op de oorschelp van een Golden retriever.
Problemen van teken bij de mens
Teken kunnen besmet zijn met een bacterie (Borrelia burgdorferi) die bij de mens de ziekte van Lyme (Lyme disease) kan veroorzaken. Ook bij honden in Belgie is de ziekte inmiddels enkele keren gevonden. Gemiddeld ligt de besmettingsgraad van volwassen teken met deze bacterie in Nederland tussen de 20 en 40 procent.
Een kat met Borrelia burgdorferi
De ziekte is dermate ernstig dat geadviseerd wordt enkel in de bossen te wandelen met bedekkende kleding gedurende het tekenseizoen. Dat betekent blote armen en benen bedekken en sokken over de broek trekken.
Niet elke beet van een teek leidt tot besmetting. Ten eerste zijn lang niet alle teken drager van de bacterie en vaak wordt de teek al verwijderd voordat eventuele besmetting kan plaatsvinden (na 24-48 uur).
Bestrijding van teken
In de praktijk bestrijden we alleen de teken op het dier aangezien het onmogelijk is ze in de (natuurlijke) omgeving aan te pakken.
Het verwijderen van teken met tangetje of pincet, bij voorkeur rechtstandig uittrekken zonder erin te knijpen en niet draaien, is een vies en lastig karwei, vooral als de kop achterblijft. Daarom wordt aanbevolen het wondje hierna te ontsmetten met bijvoorbeeld alcohol. Eventuele achtergebleven delen van de teek verdwijnen na enige tijd vanzelf. Dit geldt ook indien het een teek op de mens betreft.
De "tekenvangst" uit het oor van een jachthond....
Het gebruik van alcohol, ether, petroleum en dergelijke op de teek heeft het risico dat de teek eventueel geïnfecteerde maaginhoud in de wond deponeert.
Tevens is gebleken dat het gebruik van dergelijke 'verdovende' middelen geen effect heeft op het loslaten van de teek.
Een enkele teek kan het beste verwijderd worden dmv een speciale tekentang of door deze van de huid te verwijderen door met de vinger het achterlijf heen en weer te draaien.
De teek laat na enige tijd spontaan los (inclusief de kop!).
Bij aanwezigheid van meerdere teken of telkens terugkerende besmetting dient gebruik worden gemaakt van diverse bestrijdingsmiddelen zoals sprays, spot-on, poeder en shampoo, met als beperking dat teken pas na 24 tot 48 uur na contact zullen afsterven.
Meestal zitten ze dan al of nog vast in de huid. Bij de eigenaar bestaat dan vaak de verkeerde indruk dat het gebruikte middel niet werkt.
Voor de volgende dieren wordt tekenbestrijding geadviseerd:
- Honden in Belgie die worden uitgelaten in gebieden waar veel teken voorkomen (bomen, struiken).
- Honden die meegaan op vakantie naar landen rond de Middellandse Zee (Frankrijk, Italië, Spanje, Griekenland).
- Katten die regelmatig met teken besmet thuis komen