Het vaststellen van het juiste tijdstip van de dekking met enkele hulpmiddeltjes.
Rekening houdend met de duur van het bevruchtend vermogen van de spermatozoën (ongeveer 48 uur in de vrouwelijke geslachtsorganen) is het mogelijk de kans op bevruchting zo groot mogelijk te maken door de ontmoeting van de geslachtscellen te laten plaats vinden op het moment dat zowel de eicel als spermatozoën "in topvorm zijn" en hun vruchtbaarheid het grootst is. Het ideaal is de dekking of de inseminatie te doen plaats vinden binnen 48 uur na de eisprong om te zorgen dat de te bevruchten eicellen en de bevruchtende spermatozoën het beste in staat zijn hun ontmoetingsplaats te bereiken (in de eileiders).
Zaadcellen die trachten een eicel binnen te dringen.
De eicellen kunnen bevrucht worden gedurende een periode van twee dagen na hun rijping (bij sommige rassen schijnt deze periode tot vier dagen te kunnen duren), wat de verklaring is van de bij honden mogelijke superfecundatie (meermalen plaats vindende bevruchting) door twee verschillende vaders
De essentie is dus om zo nauwkeurig mogelijk de biologische verschijnselen van de eisprong waar te nemen.
Om de periode van de eisprong goed te bepalen beschikt de fokker over verschillende en elkaar aanvullende middelen van wisselende nauwkeurigheid :
- Het helderder worden van de afscheiding uit de vagina wijst in het algemeen op het einde van de pro-oestrus zonder dat het een betrouwbaar teken is van de eisprong: sommige teven (zoals de bij de Chow Chow) kunnen een bloederige afscheiding hebben tot het eind van de oestrus.
Veel teven laten zich ook bespringen bij infecties van de urinewegen of wanneer de afscheiding van oestrogenen door follikelcystes leidt tot nymfomanie - Het systematisch laten dekken twaalf dagen na het eerste bloedverlies, en daarna twee dagen later nog eens, is een praktische berekening op voorwaarde dat zeer nauwkeurig wordt gelet op het eerste bloedverlies. Deze schatting blijft echter onnauwkeurig omdat bij sommige teven (ongeveer 20%) de eisprong buiten deze periode optreedt. Deze teven zullen dus niet bevrucht worden of maar enkele pups werpen.
- Het accepteren van de reu of van de plaatsvervangende reu en het waarnemen van de reflex van het opzij houden van de staart zijn evenmin kenmerkend voor de eisprong. Men heeft bijvoorbeeld gezien dat teven zich al bij het begin van de pro-oestrus lieten dekken terwijl de eisprong, in extreme gevallen, pas dertig dagen later plaats vond!
- In uitstrijkjes uit de vagina kan men na kleuring de veranderingen in het aspect van de vaginale cellen rechtstreeks zichtbaar maken die samenhangen met de hormonale veranderingen, meer bepaald in de oestrogenen. Deze eenvoudige en weinig kostbare techniek wordt tegenwoordig door dierenartsen en fokkers routinematig toegepast voor een eerste beoordeling van de seksuele cyclus.
Het maken en beoordelen van een uitstrijkje
Na het onderzoek van de zwelling van de uitwendige geslachtsorganen (de vulva) en het naar beneden duwen van de commissura vulvaris (de onderrand van de opening van de vagina) wordt een wattenstaafje verticaal ingebracht langs de caudale (achterste) wand van de vagina om zo te vermijden in de clitorisgroeve terecht te komen. Wanneer de bovenwand van de vagina bereikt is wordt het wattenstaafje horizontaal gedraaid en zo diep moeilijk ingebracht zonder te forceren. Vervolgens worden met cirkelvormige bewegingen de afgestoten cellen verzameld rondom de baarmoederhals.
Het wattenstaafje wordt meestal rood in het begin van de loopsheid en roze tot kleurloos tegen het einde van de pro-oestrus. Het wattenstaafje is pussig bij ontstekingen van vagina of baarmoeder.
Het uiteinde van het wattenstaafje wordt zachtjes over een tevoren ontvet objectglas gerold, zonder twee keer op dezelfde plaats terug te komen om ophoping van cellen te voorkomen.
Dit is de microscoop waarmee we de uitstrijkjes kunnen bekijken
Het preparaat wordt vervolgens gefixeerd met behulp van een fixeermiddel of gekleurd voor onmiddellijk onderzoek. Het maken van een uitstrijkje is voorbehouden aan dierenartsen.
Behalve de bepaling van het moment van de eisprong hebben de vaginale uitstrijkjes talrijke andere gebruiksmogelijkheden.
Het bepalen van het juiste dektijdstip dmv Progesteronbepaling
De concentratie van progesteron in het bloed is een aanwijzing voor de rijpingstoestand in de eierstok :
- Rondom de periode van de eisprong van de teef stijgt de concentratie van progesteron normaliter binnen enkele dagen (gemiddeld vijf) van zijn uitgangsconcentratie (minder dan 2 ng/ml) tot meer dan 40 ng/ml. Deze stijging kan meer of minder snel optreden bij verschillende teven of zelfs bij dezelfde teef verschillen van de ene cyclus op de andere. Wanneer men bedenkt dat 80% van de teven afscheiding vertonen tegen de twaalfde dag van hun loopsheid kan men daaruit afleiden dat het geen zeldzaamheid is dat er vroegere of latere eisprongen worden waargenomen, met name bij bepaalde gepredisponeerde rassen (Dobermann, Duitse Herder, Poolhonden, Schnautzers).
- Klassiek is de aanname dat de eisprong heeft plaats gehad wanneer de concentratie van progesteron hoger wordt dan 15 ng/ml en dat dus de dekking of de inseminatie plaats moet vinden binnen 48 uur in verband met de rijpingstijd van de ovocyten en de herhaling van de dekking twee dagen na de eerste.
- Deze tamelijk nauwkeurige bepaling van de rijping van de eicel maakt het mogelijk niet alleen het percentage geslaagde dekkingen te verhogen, maar ook de vruchtbaarheid daarvan. Het aantal drachten met weinig pups wordt te vaak toegeschreven aan de leeftijd van de teef of aan een onvoldoende rijping van de eicellen, terwijl in werkelijkheid alleen een verkeerde keuze van de datum voor de dekking de oorzaak is.
- Het gecombineerde en oordeelkundige gebruik van vaginale uitstrijkjes en van de concentraties van progesteron, met gebruikmaking van een nauwkeurig protocol, kan dus leiden tot een opeenvolging van zeer bevredigende drachten. Voordelen zijn onder andere: verhoging van de vruchtbaarheid, van het aantal pups, minder nutteloze reizen voor improductieve dekkingen.
Drie dimensionale structuur van progesteron