Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden.
- Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct in het bot ontstaan is en het is dan dus geen uitzaaiing van een vorm van kanker elders in het lichaam. Dit noemt men primaire beentumoren.
- Er zijn vormen waarbij de tumor een uitzaaiing is van kanker elders in het lichaam. Dit noemt men een uitzaaiing naar de botten of metastatische beentumoren.
Primaire beentumoren
Primaire beentumoren (of bottumoren) ontstaan direct in beenweefsel en zijn zeldzaam. Men onderscheidt goedaardige (benigne) en kwaadaardige (maligne) tumoren (=kanker). Deze tumoren kunnen in alle beenderen voorkomen, maar de meeste komen voor in de poten van de hond en kat. Gezwellen die voortkomen uit het beenmerg zoals leukemie (bloedziekte) en lymfoma (lymfekliertumor) worden niet tot de beentumoren gerekend, alhoewel patiënten met deze aandoeningen vaak wel mede behandeld worden door een orthopedisch chirurg.
Bij het ontstaan van sommige tumoren zijn ook erfelijke factoren betrokken. Zo zien we osteosarcoma's meer bij rottweilers dan bij kleine rassen.
Metastatische beentumoren
Dit zijn tumoren in beenderen die ontstaan zijn uit een gezwel dat elders in het lichaam begon. Zij komen veel vaker voor dan primaire beentumoren. Het gaat hierbij vaak om uitzaaiingen (metastasen) van gezwellen in de long, nier, in de uier, en prostaat.
Ieder type tumor kan uitzaaiingen veroorzaken naar de beenderen maar het vaakst komen deze metastasen voor in de heup, het bekken en de lendenwervels.
Dit is een metastase van een uiertumor naar de vijfde halswervel bij een Jack Russell. Eerst was deze anderhalf jaar geleden geopereerd aan uiertumoren en nu kwam ze met de klacht van nekpijn en neurologische symptomen.
Overigens kunnen er ook uitzaaiingen ontstaan in andere delen van het lichaam.
Als er bij een hond een bottumor geconstateerd wordt, is dit slecht nieuws. De meeste bottumoren bij honden zijn kwaadaardig. Toch bestaan er grote verschillen in lokatie, groeisnelheid en het risico op uitzaaiingen.
Afhankelijk daarvan kan de levensverwachting van honden met botkanker sterk variëren.
Osteosarcoom
Dit is de meest voorkomende bottumor bij de hond (80 %). Deze tumor komt voornamelijk voor bij grote en zeer grote honden (bijvoorbeeld bij de boxer, rottweiler en de duitse dog). De dieren zijn meestal rond de twee jaar of rond de zeven jaar oud. Osteosarcoom komt bij reuen vaker voor dan bij teven.
Een grote osteosarcoma van de elleboog bij een Rottweiler
De tumor bevindt zich meestal in één van de botten van de voor- of achterpoten, de gewrichten zijn doorgaans nooit betrokken.
De symptomen die de hond laat zien zijn een manken dat snel verslechterd en een pijnlijke harde of zachte zwelling op de plaats waar de tumor zit. Soms kan het manken plotseling verergeren doordat het verzwakte bot op de plek van de tumor breekt. Dit noemen we dan een pathologische fractuur.
De tumor kan zich ook bevinden aan de kaak (mandibulair osteosarcoom) deze zijn vaak iets minder kwaadaardig.
Door het maken van een röntgenfoto kan de diagnose met grote zekerheid worden gesteld. Indien na het maken van een röntgenfoto twijfel bestaat over het aanwezig zijn van een tumor of een infectieuze osteomyelitis (= ontsteking van het bot) kan door middel van het maken van een bot-biopt de diagnose met zekerheid worden gesteld. Omdat dit een behoorlijk ingrijpende vorm van diagnostiek is, kan met het maken van röntgenfoto’s van de borstholte het aanwezig zijn van een bottumor aannemelijk gemaakt worden. In dat geval worden er vaak uitzaaiingen gevonden in de borstholte.
Afhankelijk van de lokatie en de omvang van de tumor zijn er twee mogelijkheden voor therapie :
- Het wegnemen van het aangedane deel en het bot gaan reconstrueren met een stuk eigen bot of vervang bot. Dit noemen we beensparende chirurgie. Een voorbeeld hiervan vind je op deze link. Na de correctie geven we ook altijd chemotherapie om metastasen trachten te voorkomen.
Om dit te beslissen is er eerst een goed gesprek voor de operatie nodig want er zijn ook risico's verbonden aan deze techniek. - Een andere mogelijkheid is het amputeren van een poot al dan niet in combinatie met chemotherapie. Deze vormen van therapie kunnen de ziekte niet genezen, maar zorgen voor een verlenging van de levensduur. Chemotherapie wordt gedaan met een protocol dat verschilt van kliniek tot kliniek, maar wij gebruiken graag doxorubicine (of adriamycine), cisplatine of carboplatine. De neveneffecten zijn verschillend van hond tot hond maar vallen al bij al (in vergelijking met de humane geneeskunde) goed mee.
Labrador met een geamputeerd been tgv een osteosarcoma van de knie.
De gemiddelde overlevingsduur als het dier niet behandeld wordt, als er alleen een poot geamputeerd wordt of er alleen chemotherapie wordt toegepast is vier maanden.
Als amputatie samen met chemotherapie wordt toegepast is de gemiddelde overlevingsduur tien maanden.
Als een mandibulair osteosarcoom geopereerd kan worden is de gemiddelde overlevingsduur één jaar (zonder chemotherapie).
Let wel, dit zijn gemiddelde overlevingstijden. Bo, de rottweiler met haar mandibulair osteosarcoma heeft nog 20 maanden geleefd na haar operatie en is dan ingeslapen omdat ze nierinsufficientie had.
Chondrosarcoom
Dit is na het osteosarcoom de meest voorkomende bottumor bij de hond (5-10%). De tumor komt voornamelijk voor bij de grote rassen (zoals: airdales, dalmatiërs en schotse herdershonden). De gemiddelde leeftijd waarop de aandoening zich manifesteert is acht jaar. Chondrosarcoom komt even vaak voor bij reuen als bij teven.
Een chondrosarcoom is een kwaadaardige tumor die uitgaat van kraakbeen en zich meestal bevindt in de platte botten (schouderblad, ribben of bekken). De tumor kan zich ook bevinden in de botten van de poten of in het neuskraakbeen. De tumor groeit langzamer, maar zaait net zo snel uit als een osteosarcoom. De symptomen zijn afhankelijk van de lokatie: kreupelheid, pijn en zwelling rondom het aangetaste bot en neusuitvloeiing.
Op een röntgenfoto is moeilijk onderscheid te maken tussen een osteosarcoom en een chondrosarcoom. Dit kan wel gedaan worden door middel van een bot-biopt.
Qua behandeling en prognose is het niet zo belangrijk om onderscheid te maken, omdat deze in beide gevallen in grote lijnen hetzelfde zijn. Röntgenfoto’s van de borstkas worden gemaakt om te zien of er sprake is van uitzaaiingen zodat er een betere inschatting gemaakt kan worden van de levensverwachting van de hond.
Fibrosarcoom
Een fibrosarcoom is een kwaadaardige tumor die uitgaat van fibreuze (= bindweefselachtige) elementen van het bot en ervoor zorgt dat een gedeelte van het bot oplost (lees: verdwijnt). De tumor kan uitzaaien naar de longen, andere botten, het hart en de lymfeknopen. Meestal ontstaan uitzaaiingen niet zo snel.
Een fibrosarcoma bij een katje thv de bovenkaak.
Fibrosarcomen komen niet specifiek bij bepaalde rassen voor, maar komt wel vaker voor bij reuen dan bij teven. De symptomen variëren van een pijnlijke zwelling tot kreupelheid.
Een fibrosarcoma bij een hond thv het tandvlees.
Door middel van een röntgenfoto kan de verdenking op een fibrosarcoom ontstaan, maar via een biopt is de diagnose met zekerheid te stellen. Het is belangrijk om een röntgenfoto van de borstholte te maken en de lymfeknopen te controleren (en bij vergroting hiervan eventueel een biopt te nemen) met het oog op uitzaaiingen.
Ook bij een fibrosarcoom is soms chirurgie mogelijk met of zonder chemotherapie, maar dit kan alleen een verlenging van de levensduur van de hond opleveren en helaas geen genezing.
Synoviaalcel sarcoom
Deze tumor komt zelden voor en gaat uit van de weke delen voornamelijk rondom de grotere gewrichten zoals de elleboog, de knie en de hak. Door uitbreiding naar de aangrenzende botten kunnen deze oplossen. Het is dus geen primaire bottumor, maar het klinische beeld lijkt hier veel op.
De honden hebben last van een langzaam verergerende kreupelheid en kunnen stoppen met eten en vermageren. Het aangetaste gewricht wordt warm en dik en bij beweging van het gewricht is het voor het dier extreem pijnlijk.
Een synoviaal cel carcinoma bij een hond. U ziet de volledige destructie van het gewricht.
Röntgenfoto’s kunnen een sterke verdenking geven van een synoviaalcel sarcoom, maar door middel het nemen van een biopt kan uiteindelijk de diagnose gesteld worden.
Röntgenfoto’s van de borstholte dienen gemaakt te worden om te controleren of er uitzaaiingen zijn.
Afhankelijk van de uitgebreidheid van de tumor en al dan niet behandelen (amputatie van de aangedane poot), varieert de overlevingsduur van vier maanden tot twee jaar.
Het is bij deze tumor niet aangetoond dat chemotherapie bijdraagt aan verlenging van de levensduur.
Tot slot
Wanneer aan de hand van de klinische symptomen en röntgenfoto’s een sterke verdenking op een bottumor bestaat, is dit over het algemeen slecht nieuws.
Het hangt sterk af van de wensen van de eigenaar, de leeftijd en het temperament van de hond, de uitgebreidheid van de tumor en de mate van uitzaaiingen of er nadere diagnostiek moet worden gedaan en of er behandeld kan worden.
Het nemen van een bot-biopt is een behoorlijke ingreep. Het amputeren van een poot is nog veel ingrijpender, hoewel veel honden zich prima redden op drie poten.
Hier zie je een katje met een fibrosarcoma van de bovenkaak. Rechts zie je hoe het eruit ziet na een gedeeltelijke bovenkaakresectie
De poes doet het, twee jaar na de ingreep, nog altijd heel goed
Chemotherapie is niet alleen voor de hond ingrijpend, ook met betrekking tot de omgeving van de hond moet er bewust met deze keuze worden omgegaan. De hond scheidt namelijk tijdens de chemokuur schadelijke stoffen uit die voor iedereen in de omgeving van het dier, maar vooral voor kinderen en zwangere vrouwen, schadelijk kunnen zijn.
Al met al moeten alle voor- en nadelen van behandeling bij een hond met een bottumor zorgvuldig afgewogen worden. Helaas is de ziekte niet te genezen, maar er zijn wel mogelijkheden om het leven voor de hond wat aangenamer te maken met behulp van ontstekingsremmers en pijnstillers. In een aantal gevallen kan het leven van de hond mogelijk verlengd worden door chirurgie of chemotherapie.