De nieren zorgen ervoor dat een teveel aan water en afvalstoffen uit het lichaam wordt afgevoerd.
De nieren zijn niet de enige afvalverwerkers in het lichaam van de hond of kat : ook de lever doet een duit in het zakje, terwijl zelfs de longen een deel van de opruiming voor hun rekening nemen.
In tegenstelling tot wat sommige mensen denken is het niet zo dat het water dat de hond of kat drinken direct naar de blaas zou kunnen gaan. Al het vocht dat ze inslikken wordt via het darmkanaal opgenomen in het lichaam.
Blijkt dat er in het lichaam te veel vocht aanwezig is, dan wordt dat via het bloed naar de nieren vervoerd en vervolgens als urine weer uitgescheiden.
Foto 1 : De ligging van de nieren tov de bloedvaten
Foto 2 : De ligging van de nieren en blaas in de buik zichtbaar gemaakt na een inspuiting met contraststof.
Die nieren fungeren als een enorme zeef, een soort vergiet met hele kleine mazen. Onder hoge (bloed)druk wordt het bloed dat door de nieren stroomt als het ware uitgeperst, waarbij water en afvalstoffen worden verwijderd en als urine uitgescheiden. Rode en witte bloedcellen en andere 'grote' zaken, zoals eiwitten, passen niet door de mazen van de zeef en blijven (gelukkig) achter in het bloed, dat de nieren weer verlaat.
Foto 1 : Het "filter" systeem van de nieren, een nefron
Foto 2 : De nier in detail zichtbaar gemaakt na een inspuiting met contraststof.
Soms zit er wel eens een klein gaatje in de zeef en dan kunnen een aantal bloedcellen ontsnappen, maar het gaatje wordt meestal zo snel gerepareerd dat de ontsnapte bloedcellen alleen maar met een microscoop in de urine kunnen worden teruggevonden.
In normale omstandigheden mogen er slechts kleine hoeveelheden bloedcellen in de urine voorkomen.
Sommige afvalstoffen zijn te groot om door de mazen van de zeef te passen, terwijl ze wel verwijderd moeten worden; door speciale cellen worden deze grote moleculen uit het bloed opgevist en alsnog in de urine geloosd.
Weer andere stoffen komen, omdat ze zo klein zijn, per ongeluk in de urine terecht; door weer ander cellen worden deze kleine moleculen uit de urine opgevist en weer teruggegeven aan het bloed.
Het zou derhalve onjuist zijn om de nieren alleen maar als een simpel filter voor te stellen, omdat er nog diversen andere mechanismen aan het werk zijn om bepaalde stoffen extra uit te scheiden of juist weer terug te halen.
De urineproduktie gaat dag en nacht door, hoewel 's nachts iets langzamer - zodat de dieren niet telkens moeten gaan plassen 's nachts.
Ook de schoonmaak gaat dus 24 uur per dag door. De nieren zijn zo efficiënt dat in minder dan een uur al het bloed van het lichaam volledig gereinigd kan worden. Er is dus eigenlijk een overcapaciteit voor de afvalverwerking van het lichaam. Dieren kunnen dan ook met gemak één nier missen - strikt genomen hebben ze genoeg aan een halve (goed functionerende) nier.
Doordat er zoveel bloed door de nieren stroomt, is het orgaan uitermate geschikt om de bloeddruk in de gaten te houden. Als de bloeddruk te laag wordt, dan geeft de nier een hormoon af aan het bloed dat elders in het lichaam bepaalde mechanismen in gang zet om de bloeddruk weer op te krikken.